یزد شهر قنات،قنوت و قناعت

معرفی شهر یزد

 یزد شهر مشهور ایران زمین است و در اقصا نقاط جهان شناخته شده است. از تمام کشورهای دور و نزدیک جهان، گردشگران و جهان‌گردان به پهنۀ وسیع ایران زیبا می‌شتابند و شهر تاریخی و باستانی یزد را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می‌کنند. اتفاقاً همین امر باعث شد که میزبون به شهر یزد از زاویه‌ای تازه نگاه کند و این بار در سفر به یزد از اطلاعاتی بنویسد که دانستن آن‌ها ارزش سفر به یزد را صدچندان افزایش می‌دهد. به عقیدۀ میزبون جالب است اگر بدانید شهر یزد و استان یزد چند سال قدمت دارند. یا مثلاً اینکه از این شهر مهم، تاریخی و باستانی چه سوغاتی می‌توان به یادگار بُرد؛ یا حتی اینکه غذاهای سنتی این خطه چه‌ها هستند، جاهای دیدنی معروف یزد کجاست، در دوران تاریخی پیش از عصر ما یزد، این شهر جذاب و پرطرفدار، چه سرگذشتی را پشت سر گذاشته است؛ و حالا، در عصر و دورۀ ما این شهر جذاب و تماشایی از چه ویژگی‌های نابی برخوردار است، و چه عواملی سبب شده است که تمام مردم جهان این شهر اصیل و پرجاذبه را بشناسند و شیفتۀ سفر به این شهر باشند! شما هم اگر با میزبون هم عقیده هستید، اگر مشتاق هستید بیشتر در مورد شهر اصیل و تماشایی یزد بخوانید در این مقاله با میزبون همراه باشید. چون میزبون قصد دارد از تمام این عوامل و ویژگی‌ها بنویسد.

اطلاعاتی جامع در مورد شهر یزد

 شهر اصیل و تماشایی یزد طبق آخرین سرشماری انجام شده که در سال ۱۳۹۵ صورت گرفته است ۵۲۹,۶۷۳ نفر، جمعیت دارد. بنابراین آمارِ اعلام شده، شهر یزد یکی از شهرهای بزرگ و پرجمعیت ایران زمین به شمار می‌رود.

مردم اصیل و شریف ساکن در شهر یزد اکثراً مسلمان و پیرو مذهب شیعۀ دوازده امامی هستند. در کنار مسلمانان بسیار گروه بزرگی از زرتشتیان نیز ساکن شهر یزد هستند و حضور همین گروه سبب شده است که نشانه‌های آیین زرتشتی و اعیاد و مراسم باستانی در این شهر به قوت خود باقی بماند. همچنین در کنار مسلمانان و زرتشتیان گروه‌هایی دیگر از ساکنان شهر یزد پیرو اقلیت‌های دینی یهودی و مسیحی هستند. بنابراین شهر یزد را می‌توان به عنوان نمادی از دوستی و برادری ادیان و مذاهب مختلف با هم در کنار هم دانست.

زبان رسمی و رایج در شهر و استان یزد زبان پارسی است و لهجۀ شیرین یزدی به لطف وسایل ارتباطی از قبیل تلویزیون و رادیو و این روزها شبکه‌های اجتماعی لهجه‌ای آشناست. اما در کنار زبان پارسی که تمام ساکنان این شهر بزرگ به آن مسلط هستند زرتشتیان به زبان بهدینی یا به عبارتی دیگر زبان گَورونی یا دری زرتشتی نیز تسلط دارند و آیین‌ها و مراسم خاص زرتشتی را با زبان مخصوص خود برگزار می‌کنند.

یزد، شهری جهانی

نخستین شهر از فهرست جذاب و تماشایی شهرهای کشور عزیزمان ایران زیبا که در کنار شهرت و محبوبیت جهانی به ثبت جهانی رسید و نامش در فهرست سازمان جهانی یونسکو وارد شد شهر اصیل و تماشایی یزد است. این اتفاق خجسته و فرخنده در سال ۲۰۱۷ رخ داد. ملاک‌هایی که برای ثبت شهر یزد در فهرست یونسکو ارزشمند بوده‌اند و شهر یزد توانسته است این ملاک‌ها را ارائه دهد عبارتند از اینکه اولاً شهر یزد توانسته است یک سند ناب و اصیل در خصوص یک سنت اصیل فرهنگی یا یک تمدن زنده و بالنده یا تمدنی که متعلق به گذشته بوده است و امروزه از میان رفته است ارائه دهد. دیگر اینکه شهر اصیل یزد به عنوان نمونۀ باشکوهی از رابطه و تعامل برقرارشده در میان انسان و محیط زیست که می‌تواند نمایانگر شکوه یک فرهنگ باشد، شناخته شده است.

حقایقی چند در مورد شهر اصیل و تماشایی یزد

همان طور که در بند پیش به طور مبسوط اشاره شد، شهر یزد در سال ۲۰۱۷ در فهرست سازمان جهانی میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است و از سال ۲۰۱۷ تا به امروز هنوز همچنان این شهر تنها شهری از ایران باشکوه و گرانقدر است که نامش در فهرست جهانی یونسکو وارد شده است. یکی از ویژگی‌هایی که شهر یزد را از سایر شهرها متمایز می‌کند وجود بادگیرهای بسیار آن است تا حدی که شهر یزد با لقب شهر بادگیرها شهرت پیدا کرده است. امروزه نیز شهر یزد لقب تازه‌ای را به خود اختصاص داده است که شاید دانستن آن جالب باشد.

شهر یزد در عصر و روزگار خودمان توانسته است لقب شهر دوچرخه‌ها را به خود اختصاص دهد. علت انتساب این لقب بسیار روشن و بدیهی و صد البته ارزشمند است. در واقع اهالی عزیز شهر یزد بیشترین افرادی بوده‌اند که برای آسمان و زمین ارزش قائل شده‌اند و ماشین‌های آلایندۀ محیط زیست را رها کرده‌اند و به دوچرخه‌سواری که اتفاقاً ورزشی مفرح و نشاط‌بخش است رو آورده‌اند. اتفاق خجسته‌ای که در بسیاری از شهرهای دیگر ایران زمین رخ نداد. اثر مثبت و ارزندۀ این حرکت را می‌توانیم از نبود نام یزد در فهرست شهرهای آلوده ببینیم. دانش‌آموزان ساکن در شهر یزد به دلیل آلودگی هوا از کلاس‌های درس محروم نمی‌شوند و در خانه باقی نمی‌مانند و به همین دلیل توانسته‌اند در قبولی کنکور سراسری، این دیو غول‌پیکر سیاه‌چهره، رکورد بزنند و برای سال‌های متوالی یعنی ۲۴ سال متوالی رتبۀ نخست قبولی را از آنِ خود کنند. همچنین موفقیت‌های علمی و نوع‌دوستی مردم یزد سبب شده است که افتخارات ملی و ارزشمندی در زمینۀ علم پزشکی و حتی درمان ناباروری از شهر یزد به واسطۀ مردم کوشنده و پرتلاش آن نصیب ایران زمین شود. شهر یزد با افتخار توانسته است لقبی دیگر با عنوان قطب پزشکی ایران زمین را نیز از آنِ خود کند و گوی سبقت را از سایر شهرها برباید.

حرکت‌های اصیل، مردمی و ارزندۀ دیگری نیز در شهر یزد رخ داده است. یکی از این حرکت‌ها که اتفاقاً بسیار مفید و انسان‌دوستانه به شمار می‌رود سنت نوع‌دوستانۀ قرض‌الحسنه است. آیا می‌دانستید که اولین شهری که صاحب بانک شد شهر یزد بوده است؟ و آیا می‌دانید اولین بانکی که در شهر اصیل و تماشایی یزد تأسیس شد یک صندوق امانات بود؟ مردم اصیل یزد در تمام طول تاریخ از گذشته‌های دور تا به امروز پشتیبان و یار همدیگر بوده‌اند. در این شهر به هیچ وجه نشانه‌ای از نفاق و خودبینی نخواهید دید.

نوع‌دوستی، وحدت و انسجام اهالی شهر یزد را در مراسم مذهبی مخصوصاً در روز عاشورا می‌توانید به چشم ببینید. مردم شهر یزد نخلی از جنس چوب و به قدمت شاید چند قرن دارند که هر سال، زمانی که موسم محرم و عزاداری حسینی فرا می‌رسد همه در کنار هم در میدانی به نام نخل گرد می‌آیند و نخل را بر دوش خود حمل می‌کنند و به راهپیمایی و عزاداری باشکوه حسینی می‌پردازند. عزاداری مردم شهر یزد قدمت دیرینه دارد و هر سال باشکوه‌تر از سال قبل برگزار می‌شود. این مراسم به قدری از شکوه و جلا برخوردار است که در دهۀ ۵۰ از زبان محمدتقی فلسفی لقب حسینیۀ ایران را نیز به خود اختصاص داده است. البته قرن‌ها پیش از آن نیز یعنی در قرن پنجم هجری شمسی خواجه نظام الملک طوسی لقب دارالعباده را به این شهر جذاب و تماشایی نسبت داده بوده است.

امیر چخماق یزد

امیرچخماق یزد، مجموعه‌ای است از میدان، تکیه، بازار، آب‌انبار و مسجد که بسیار دیدنی است. قدمت این مجموعه به دوره تیموری (قرن نهم) برمی‌گردد. این مجموعه به دست جلال‌الدین امیرچخماق ساخته شده که در آن زمان حاکم شهر بوده است. تکیه امیرچخماق از این مجموعه، در سال ۱۳۳۰ ثبت ملی شده است. برای دسترسی به این مجموعه به خیابان امام، میدان امیر چخماق مراجعه کنید.

مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد بنای بی‌نظیری است که در سال ۱۳۱۳ ثبت ملی شده است. این بنای بسیار زیبا در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی یزد ساخته شده است. مسجد جامع یزد دارای یک ایوان مرتفع، دو شبستان، دو گرم خانه، گنبدخانه، دو پایاب و یک صحن بزرگ به شکل مستطیل است. مسجد جامع یزد ۶ ورودی دارد و هر کدام در قسمت‌های مختلف مسجد قرار گرفته‌اند.

کاروانسرای زین‌ الدین

کاروانسرای زین‌الدین یزد ۴۰۰ سال قدمت دارد و به دستور شاه عباس ساخته شده بود. کاروانسرا در دو طبقه ساخته شده و مصالح ساخت آن آجرهای خشتی است. کاروانسرای زین‌الدین در ۶۰ کیلومتری جاده یزد-کرمان است. در سال ۲۰۰۶، سازمان یونسکو جایزه‌ بهترین بنای بازسازی شده را به کاروانسرای زین‌الدین اهدا کرد.

یخچال خشتی میبد

در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال یزد، یخچال خشتی میبد قرار گرفته که بنایی برای ساخت و تولید یخ بوده است. داخل یخچال‌ها معمولا سه بخش اصلی با نام‌های دیوار سایه‌انداز، حوضچه‌ تولید یخ و مخزن یخ وجود داشته است. در ساخت بنای این یخچال، از خشت و گل استفاده شده است. خشت و گل بهترین عایق بوده، چرا که مانع ورود گرما و خروج سرما می‌شده است. یخچال خشتی میبد مربوط به دوره قبل از قاجار (احتمالا صفویه) و بزرگترین یخچال در نوع خود است

خانه لاری‌ ها

خانه لاری‌ها در یزد، بنایی متعلق به دوره قاجار است. این خانه حدود ۱۵۰ سال پیش ساخته شده و مالک آن حاج محمد ابراهیم لاری بوده است. این عمارت، ۶ باب خانه با معماری خانه‌های کویری دارد که در گذشته از آن به عنوان خانقاه نعمت‌اللهی استفاده می‌شد. خانه لاری‌ها در بهمن ۱۳۷۵ ثبت ملی شده است. برای دسترسی به خانه لاری‌های یزد، به خیابان امام خمینی، محله فهادان مراجعه کنید. این عمارت در نزدیکی عمارت کلاه فرنگی قرار دارد.

هشت باغ دولت آباد

باغ دولت‌آباد یزد یکی از زیباترین باغ‌های ایرانی است که در خیابان شهید رجایی این شهر، در مرکز شهر قرار دارد. برای ورود به باغ باید از یک هشتی نسبتا بزرگ عبور کرد که صنایع دستی یزد در آنجا به فروش می‌رسد. بنای باغ دولت‌آباد یادگاری به جای مانده از دوران افشاریه و زندیه است. فضای سبز، درختان میوه و گل‌های بسیار زیبا در محوطه باغ، فضای بی‌نظیری را ایجاد کرده است. باغ دولت‌آباد شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آیین و تالار آیینه، عمارت تهرانی، آب‌انبار و باغ ناصر است. این باغ همچنین بادگیر مرتفعی دارد که بلندترین بادگیر جهان به شمار می‌آید.

موزه آیینه و روشنایی یزد

موزه آیینه و روشنایی یزد، تنها موزه تخصصی در رابطه با موضوع نور در ایران است. این موزه در سال ۱۳۷۷ خورشیدی بعد از تعمیراتی در خانه «صراف‌زاده» افتتاح شد. در این موزه می‌توانید انواع پیه‌سوز، شمع‌سوز، نفت‌سوز و اشیای برقی را ببینید. اشیای موزه از جنس سفال، شیشه، برنج، مس و برنز هستند. ساختمان این موزه کوشکی در میان باغ است که در زمان پهلوی اول ساخته شده است. این موزه در یزد، خیابان کاشانی، رو به روی بوستان هفت تیر قرار دارد.

حمام خان یزد

حمام خان یزد در سال ۱۲۱۲ هجری قمری به دستور حاکم وقت یزد ساخته شد. این بنا در دوران قاجار ساخته شده و چون بیشتر بزرگان شهر از آن استفاده می‌کردند به «حمام خان» معروف شده است. این حمام در گذشته علاوه بر استفاده به عنوان محلی برای استحمام، جایی برای گذراندن اوقات فراقت، گفتگو، رفع خستگی، جمع شدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی بوده است. اما اکنون روح تازه‌ای در کالبد بنا دمیده شده و با تغییر کاربری آن به رستوران و چایخانه سنتی، گردشگران بسیاری را به این سو جذب می‌کند.

برج خاموشان

برج خاموشان یزد در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد. این بنا، دخمه یا دادگاه زرتشتیان بوده است. زرتشتیان طبق آیین و سنت خود، اموات خود را در دخمه‌ها قرار می‌دادند تا طعمه کرکس‌ها شوند. سپس استخوان‌های به جای مانده از اجساد را داخل فضای میان تهی دخمه می‌ریختند. این برج بر بلندای کوهی در منطقه صفائیه یزد قرار دارد.

روستای خرانق

روستای خرانق در ۸۵ کیلومتری یزد قرار دارد. این روستا بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. درون روستا، قلعه‌ای قدیمی وجود دارد که تا ۲۰ سال پیش مسکونی بوده است. در کنار قلعه، قدمگاه حضرت امام رضا (ع) قرار دارد که به گفته مردم، این عمارت آخرین مکانی بوده که آن حضرت برای استراحت کاروان خود انتخاب کرده‌اند. مناره‌ای از قرن ۱۷ و کاروانسرایی در حومه‌ی روستا مرمت شده است که می‌توانید با هزینه‌ای مناسب در آنجا اقامت کنید.

آب‌ انبار ۶ بادگیر

آب‌انبار ۶ بادگیر یکی از دیدنی‌های یزد است که ۱۸۰ سال قدمت دارد. این بنا از دوران قاجار به یادگار مانده است. این آب‌انبار، ۶ بادگیر دارد که ۳ بادگیر آن قدیمی و ۳ بادگیر دیگر نوساز هستند. آب‌انبار ۶ بادگیر در میدان شهید بهشتی، خیابان دهم فروردین قرار دارد.

آب‌ انبار گیو

آب‌انبار گیو یزد در سال ۱۳۲۰ ساخته شده است. این آب‌انبار در گذشته نقش مهمی برای تامین آب مورد نیاز مردم داشته است. آب‌انبار همان‌طورکه از نامش مشخص است، مکانی برای ذخیره آب بوده است. ذخیره آب به خصوص در مناطق کویری چون یزد، اهمیت بسیار زیادی داشته است. آب‌انبار گیو یزد از بناهای ساخته شده در دوران قاجار است. این آب‌انبار در سال ۱۳۷۵ ثبت ملی شده است. آب‌انبار گیو در محله‌ زرتشتیان، اطراف بلوار بسیج قرار دارد.

آسیاب آبی اشکذر

آسیاب آبی دستگاهی بوده که برای آرد کردن گندم و غلات دیگر از آن استفاده می‌کردند که با سرعت و فشار آب کار می‌کرده است. آسیاب آبی اشکذر از بزرگ‌ترین آسیاب‌های ایران است. این آسیاب در دوره صفویه ساخته شده است و در گذشته، سنگ‌های آن با آب قنات همت‌آباد با قدرت زیادی کار می‌کرده است.

مقرنس کاری فضای داخلی، نقش‌های هندسی اطراف دیواره‌ها، آجرکاری محوطه اصلی آسیاب و صحن آسیاب آبی اشکذر که با ظرافت خاصی کار شده‌اند، این آسیاب را منحصربه‌فرد می‌کند. ویژگی خاص دیگر آسیاب اشکذر این است که در دل کویر ساخته شده و از این نظر در جهان بی همتا است.

کل مجموعه آسیاب اشکذر در زیر زمین ساخته شده است و آب مورد نیاز آسیاب از قنات های زیرزمینی و آب جاری شده در آن تامین می‌شود که از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این آسیاب به شمار می‌آید.

آنچه از این آسیاب بر روی زمین دیده می‌شود دروازه‌ طاقدار آجری است که به زیر زمین ورودی دارد. مجموعه اصلی آسیاب در عمق هفت متری زیر زمین ساخته شده است و پس از عبور از دالانی در زیر زمین می‌توانید به آن برسید.

این آسیاب در حاشیه غربی کویر یزد و در ضلع جنوب شرقی در فاصله ۲۰ کیلومتری یزد، در امتداد مسیر جاده اصلی رستاق قرار گرفته است که اشکذر را به بندر آباد و روستای مجاور متصلی می‌کند. آسیاب اشکذر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گنبد عالی ابرکوه

گنبد عالی ابرکوه که با نام گنبد علی هم شناخته می‌شود از بناهایی است که از دوران سلجوقیه باقی مانده است. در حال حاضر این بنا از سالم‌ترین بنای آن دوران محسوب می‌شود. ساختار گنبد عالی از سنگ و ساروج است. این گنبد در واقع گور امیر عمیدالدین شمس الدوله علی هزار اسب از خادمان دیلمان و مادرش بوده که به دستور فرزندش ساخته شده است.

منار جنبان خرانق

اگر می‌خواهید تنها منارجنبان تمام خشتی دنیا را ببینید، درست آمده‌اید. منار جنبان خرانق یکی از دیدنی‌ترین منار جنبان‌های دنیا است که پیکره آن کاملا از خشت است. این منار جنبان با معماری خارق‌العاده‌اش مربوط به دوره ساسانیان است و از منارجنبان معروف اصفهان قدیمی‌تر است.

منارجنبان خرانق با فشار دست به حرکت در می‌آید و سه طبقه دارد. این بنا در ضلع شمالی مسجد جامع خرانق قرار دارد و قدمتی بیشتر از مسجد دارد. در این منار جنبان دو راه پله مجزا تعبیه شده که یکی برای بالا رفت و دیگری برای پایین آمدن است. نکته جالب این است که تکان خوردن این منار جنبان به وضوح قابل دیدن است. منار جنبان خرانق در ۶۵ کیلومتری اردکان و در مسیر طریق‌الرضا قرار دارد.

سوغات شهر یزد

شهر اصیل و تماشایی یزد یکی از آن مقاصد سفر است که به هیچ عنوان نباید از آن دست خالی برگردید. مگر می‌شود انواع و اقسام خوراکی‌ها و شیرینی‌های دلبرانه و خوشمزه و پرآوازۀ این شهر را نادیده گرفت و دست خالی از سفر بازگشت! یا مگر امکان دارد گردشگران عزیز در بازارهای پرجلا و درخشان و سنتی شهر یزد قدم بزنند و آثار و صنایع دستی باشکوه آن را ببینند و از آن همه آثار دلربا حتی یکی دوتاش را از آن خود نکنند و برای عزیزترین عزیزان خود به یادگار نیاورند! در ادامه با میزبون همراه باشید تا با ذکر جزئیات تمام از سوغات این شهر باشکوه بخوانید.

خوراکی‌های خوشمزه و معروف یزد

شیرینی‌ها

شهر یزد را می‌توانیم به عنوان نماد شیرینی‌های خوشمزه نیز معرفی کنیم. در هر شهری از شهرهای ایران زمین نیز که قدم بگذارید بهترین شیرینی‌فروشی‌ها عنوان شیرینی یزدی را برگزیده‌اند و سعی می‌کنند از شیرینی‌های یزدی در فروشگاه خود به فروش برسانند یا از آن‌ها الهام بگیرند و شیرینی‌های تازه ارائه دهند

ارده و حلوا ارده

علاوه بر شیرینی‌های دلبرانه، خوراکی‌های مفید و مقوی دیگری که اتفاقاً آن‌ها هم شیرین هستند عبارتند از ارده و حلوا ارده. ارده به خودی خود شیرین نیست اما برای صبحانه همراه عسل مرغوب یا شیرۀ انگور و خرما و توت مصرف می‌شود. مهمترین مرکز تولید ارده شهرستان اردکان است که یکی از شهرستان‌های استان یزد به شمار می‌رود. در واقع شهرستان اردکان توانسته است در طی این سال‌ها لقب قطب تولید ارده و حلوا ارده را از آنِ خود کند. صنعت تولید ارده در شهرستان اردکان در حال حاضر بالغ بر ۱۰۰ سال قدمت دارد. ارده که از خواص بسیاری برخوردار است از کنجد گرفته می‌شود.

روغن کنجد

در چند سال اخیر به دلیل رواج اطلاع‌رسانی در امر طب سنتی بیشتر و بیشتر با خواص درمانی روغن کنجد و فواید استفاده از این روغن آشنا شده‌ایم. اگر به شهر یزد سفر کردید حتماً روغن کنجد بخرید. چون مرغوب‌ترین نوع روغن کنجد در شهر یزد تولید می‌شود.

گیاهان دارویی

یکی دیگر از علاقه‌مندی‌های مردم شهر یزد که اتفاقاً از ارزش بسیاری نیز بهره دارد طب سنتی است. رواج طب سنتی در شهر یزد سبب شده است که این شهر به عنوان مرکز فعالی در جهت کِشت و تولید و ارائۀ انواع و اقسام گیاهان دارویی نیز شناخته شود. در کوچه‌های شهر یزد بی‌شمار عطاری به چشم می‌خورد.

صنایع دستی چشم‌نواز و دلربا

بخشی دیگر از سوغات شهر اصیل و تماشایی یزد معطوف است به آثار دستی یا به عبارتی دیگر صنایع دستی شهر یزد. این آثار چشم‌نواز هوش از سر بینندۀ خود می‌برند. شک ندارم که قدم‌زدن در بازارهای سنتی یزد و دیدار از صنایع دستی این شهر جذاب و اصیل و تماشایی بهترین لحظات را برای گردشگران عزیز رقم خواهند زد.

ترمه

یکی از انواع صنایع دستی اصیل ایرانی که از گذشته‌های بسیار دور زینت‌بخش خانه‌های ایرانی بوده و هست و به حتم خواهد بود ترمه است. ترمه، در واقع نوع مخصوصی از پارچه است که با ظرافت خاصی نقش و نگار اصیلی از قبیل بته‌جقه را ترسیم می‌کند. از این پارچۀ منحصر به فرد به عنوان رومیزی یا حتی به عنوان تزئین بر روی کیف، کفش یا حتی لباس استفاده می‌شود.

چادر شب و شمد

چادر شب و شمد نیز نوع خاصی از پارچه است. این پارچه از اصالت و قدمتی دیرینه برخوردار است و شاید قرن‌ها و قرن‌ها است که در خانه‌های ایرانی جای دارد. از چادر شب و شمد به عنوان روانداز یا رختخواب‌پیچ استفاده می‌شود.

طلا

یکی دیگر از اقلامی که در شهر یزد از نام و آوازه‌ای متمایز و منحصر به فرد از سایر شهرهای ایران زمین بهره دارد طلا است. طلا در شهر یزد نه تنها از مرغوبیت و کیفیتی به مراتب بلاتر برخوردار است که در نوع زینت و طراحی آن نیز سرآمد دیگر شهرها به شمار می‌رود.

زیراندازها

شهر یزد در تولید و ارائۀ انواع و اقسام زیراندازها از قبیل زیلو و گلیم و سایر انواع فرش‌های مرغوب نیز سرآمد سایر شهرهای ایران زمین است. بنابراین یکی دیگر از انواع سوغاتی که می‌توانید از شهر یزد با خود به ارمغان ببرید انواع زیراندازهای باشکوه ایرانی و به ویژه یزدی است.

غذاهای خوشمزۀ سنتی مخصوص شهر یزد

شهر اصیل و تماشایی یزد انواع و اقسام غذاهای خوشمزه و دلبرانه را به نام خود ثبت کرده است. شاید تمام انواع این غذاها را نتوانید در رستوران‌های دایر در شهر یزد بچشید، اما بدون شک اگر دستور پخت این غذاها را بدانید در سوئیت در یزد امکان پخت این غذاهای وسوسه‌برانگیز را خواهید داشت.

اما اگر ترجیح می‌دهید به جای پخت و پز در یکی از رستوران‌های مرغوب در شهر یزد طعم مشهورترین غذاهای اصیل یزدی را بچشید، می‌توانید از میان غذاهایی که در ادامه فهرست‌وار به آن‌ها اشاره خواهد شد غذای محبوب خودتان را انتخاب کنید:

آش شولی یزدی

این آش حیرت‌برانگیز است. به دو دلیل. اول اینکه آش شولی یزدی تقریباً می‌توان گفت از شهرتی جهانی برخوردار است. به این معنا که امکان ندارد قدم به شهر یزد بگذارید و از مردم عزیز این شهر نشانی از رستورانی برای ارائۀ آش شولی بپرسید و پاسخی درخور دریافت نکنید. به این ترتیب چشیدن طعم آش شولی یزدی کار دشواری به نظر نمی‌رسد. اما دلیل دوم در حیرت‌برانگیزبودن این آش محبوب، دوگانه بودن نوع پخت، ظاهر و حتی مواد اولیۀ آن در فصل گرما و در فصل سرما است. به این معنا که اگر شما در فصل تابستان در شهر یزد باشید و از آش شولی یزدی نوش جان کنید با طعم و حتی رنگ و رویی متفاوت با همین آش در فصل زمستان روبه‌رو خواهید شد. این تفاوت در رنگ و رو و در طعم به خاطر استفاده از مواد اولیۀ مختلف برای طبخ این آش در فصل تابستان در مقایسه با فصل زمستان است.

قیمه یزدی

یکی دیگر از غذاهای سنتی و خوشمزه که در شهر اصیل و تماشایی یزد از محبوبیت و شهرت خاصی برخوردار است با نام قیمه یزدی شناخته می‌شود. این خورش سنتی و دیرینه، عنوان اصیل‌ترین غذای استان یزد را از آنِ خود کرده است و هیچ رستورانی در سراسر استان یزد نخواهید یافت که در منوی خود قیمه یزدی را لحاظ نکرده باشد. آنچه سبب ایجاد تمایز و تفاوت میان قیمه یزدی با قیمه‌ای که در سراسر ایران زمین طبخ می‌شود، استفاده از نخود به جای لپه است.

تاس کباب یزدی

یکی دیگر از غذاهای معروف و پرطرفدار در شهر یزد با نام تاس کباب شناخته می‌شود. این غذای دلچسب از سیب‌زمینی، پیاز، روغن، گوشت چرخ کرده، رب گوجه فرنگی به همراه دارچین و شاید هرزگاهی اندکی هویج تهیه می‌شود. تاس کباب یزدی غذایی است که ساکنان شهر یزد در مهمانی‌ها و محافل خود بر سر سفره قرار می‌دهند. این غذای سنتی و خوشمزه نه تنها طعمی لذیذ و ناب بلکه عطری دل‌انگیز و وسوسه‌برانگیز دارد. میزبون پیشنهاد می‌کند در سفر به شهر یزد حتماً از این غذای دلبرانه نوش جان کنید.

انواع و اقسام صبحانه‌های رایج در شهر یزد

در سفر به شهر اصیل و تماشایی یزد فرصت تجربۀ نوع متفاوتی از صبحانه را خواهید یافت. در سفرۀ صبحانۀ مردم عزیز استان و مخصوصاً شهر یزد، نان خاصی به نام کُپک به همراه لَتیر و همچنین نان خشک سنتی را خواهید دید. این نان‌ها هر کدام در طعم و مزه، متفاوت و منحصر به فرد خواهند بود و با نوش جان کردن هر کدام از انواع این نان‌ها زیر دندان خود طعمی دلپذیر، خاص و به یاد ماندنی را تجربه خواهید کرد. همچنین اگر در فصل سرما مهمان شهر یزد باشید و برای وعدۀ صبحانه به رستوران وارد شوید با ارده شیره و حلوا ارده از شما پذیرایی خواهد شد.

انواع و اقسام میان‌وعده‌های رایج در شهر یزد

یکی از رسوم متداول در ایران زمین در هنگام صرف میان‌وعده نوشیدن چای است. این رسم دیرینه در شهر یزد نیز رایج است. در شهر اصیل و تماشایی یزد چای لب‌سوزِ لب‌دوزِ لبریز همراه با نبات زعفرانی سرو می‌شود. البته قند یزدی همیشه در کنار سینی چای قرار خواهد داشت و شما حق انتخاب خواهید داشت. ضمن اینکه مخصوصاً در هنگام سرو میان‌وعده نان سوروک که یکی از انواع نان‌های محلی و مخصوص شهر یزد است نیز همراه با چای سرو خواهد شد.

آداب و رسوم باشکوه در شهر یزد

در شهر یزد آداب و رسوم، با شکوهی هرچه بیشتر برگزار می‌شود. شاید یکی از دلایل این شکوه در برگزاری آداب و رسوم مختلف ایرانی؛ احترام، اهمیت و اعتقادی باشد که مردم شهر یزد برای رسم‌های مختلف قائل هستند. علاوه بر این، شهر یزد پهنۀ پهناوری است که در آن پیروان چند دین اقامت دارند و همین امر به غنای فرهنگی در این شهر بیش از پیش افزوده است. برای مثال در این شهر بزرگ آتشکده‌ها در کنار مساجد و همچنین کلیساها و کنیسه‌ها نیز به وفور به چشم دیده می‌شوند. البته در سایر شهرها نیز هم‌جواری ادیان مختلف به چشم می‌خورد. غنای فرهنگی در شهر یزد سبب شده است که آداب و رسوم ایرانی اسلامی و همچنین آداب و رسوم ایرانی باستانی به زیباترین و باشکوه‌ترین شکل ممکن برگزار شوند.

مناسبت‌های ایرانی اسلامی از قبیل مراسم دهۀ اول محرم، مراسم ویژۀ ماه رمضان، عید فطر، عید قربان، عید غدیر، عید مبعث، اعیاد مربوط به میلاد ائمۀ مطهر و همچنین حضرت محمد (ص) و مخصوصاً عید نیمۀ شعبان هر ساله به بهترین شکل در شهر یزد با شور و شوقی وصف‌ناپذیر برگزار می‌شوند. به صورتی که عدۀ بسیاری از گردشگران برنامۀ سفر خود به شهر یزد را طوری تنظیم می‌کنند که در هنگام برگزاری این مراسم مهمان شهر اصیل و تماشایی یزد باشند

شاید بتوان گفت باشکوه‌ترین مراسم در شهر یزد، رسم دیرینۀ نخل‌برداری است. این آیین کهن در واقع از جملۀ مراسم مذهبی به شمار می‌رود و به قدری اصالت و محبوبیت دارد که شهرتی جهانی یافته است. به صورتی که هر سال در موعد برگزاری مراسم نخل‌برداری، گردشگران خارجی خودشان را به شهر یزد می‌رسانند تا بتوانند در این مراسم بزرگ شرکت داشته باشند.

آیین نخل‌برداری به سیدالشهدا تعلق دارد و هر سال در روز عاشورا برگزار می‌شود. در این رسم دیرینه؛ تابوتی به شکل درخت نخل، که از جنس چوب ساخته شده است و در حال حاضر سال‌های بسیار است که بر سرِ دستِ ساکنانِ شهرِ یزد دور شهر با عنوان تابوت سیدالشهدا گردانده می‌شود. نخل چوبین در یکی از میدان‌های اصلی شهر یزد که با نام میدان نخل شناخته می‌شود نگهداری می‌شود. شکوه ویژۀ این مراسم خاص بیشتر به خاطر شور و اتحاد مردم شهر یزد است که همه با هم متحد و یگانه در این مراسم حاضر می‌شوند.

کیسه‌دوزی

یکی دیگر از آداب و رسوم ویژه در شهر اصیل و تماشایی یزد با نام کیسه‌دوزی شناخته می‌شود. بر اساس این رسم، هر سال در شب بیست و چهارم از ماه مبارک رمضان، در فاصلۀ میان نماز ظهر تا نماز عصر، پارچه‌ای با نیت شفا به نام بیماری خاص یا شاید بیماران جمع برش داده می‌شود و سپس سیر مراحل دوخت بر روی آن پارچه صورت می‌گیرد، با این امید که ان‌شاالله آن فرد به زودی از بستر بیماری بلند شود و در صحت و سلامت لباس جدید را بپوشد.

جشن سده

 یکی از آداب و رسوم ایرانی باستانی که شاید در سایر شهرهای ایران زمین اندکی از رونق و جلای آن کاسته شده باشد اما در شهر یزد با شکوهی جالب توجه برگزار می‌شود با نام جشن سده شناخته می‌شود. این جشن باستانی بیشتر مورد توجه زردشتیان قرار می‌گیرد. شاید به این علت که یکی از مراسم مذهبی آیین زردشتی به شمار می‌رود. جشن سده در فصل زمستان برگزار می‌شود. البته لازم به ذکر است که جشن سده همچون جشن مهرگان یا جشن تیرگان یا حتی مراسم شب یلدا در ارتباط با طبیعت است. در واقع این جشن می‌تواند دو جنبه داشته باشد یکی آیینی و مذهبی و دیگر در ارتباط با طبیعت و تغییر فصل.

پ.ن: در ایران باستان فصل‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند. به همین دلیل تقریباً بیشتر آیین‌هایی که از ایران باستان به عصر و روزگار ما رسیده‌اند در ارتباط با طبیعت هستند. در واقع در ایران باستان شغل و پیشۀ اصلی مردم کشاورزی و دامداری و شاید شکار بود. هر سه پیشه کاملاً در ارتباط با طبیعت هستند. به همین دلیل تغییر فصل موجب ایجاد تغییر در نوع زندگی مردم می‌شد و همین مسأله اهمیت طبیعت و تغییر فصل را بیش از پیش افزایش می‌داد. در حال حاضر تکنولوژی توانسته است تأثیر طبیعت را از زندگی روزمره دور کند. به این ترتیب ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که تغییر فصل یا شرایط طبیعت را به طور مستقیم احساس نمی‌کنیم. بنابراین شاید به همین علت باشد که کمتر به آیین‌های باستانی ارج می‌نهیم.

معرفی جذاب‌ترین اماکن تماشایی در شهر یزد

شهر اصیل و تماشایی یزد سرشار از جاذبه‌های جذاب و جالب توجه گردشگری است. اما در این شهر قشنگ چند جاذبۀ ناب وجود دارند که در مقایسه با سایر اماکن از شهرت و محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. میزبون در ادامه به معرفی این اماکن منحصر به فرد و ارزشمند پرداخته است. با میزبون همچنان همراه باشید.

محلۀ زرتشتی‌ها در شهر یزد

در شهر عزیز، اصیل و تماشایی یزد محله‌ای تاریخی و ناب با اِلِمان‌هایی که تمام آن‌ها از گذشته‌های دور به یادگار باقی مانده‌اند، به چشم دیده می‌شود. این محلۀ جذاب و دیدنی مخصوص به زرتشتیان است و اتفاقاً با نام محلۀ زرتشتیان شناخته می‌شود. اگر دوست دارید و کنجکاو هستید که درکوب‌های قدیمی را به همان شکلی که در قرن‌های پیش رایج بوده‌اند را ببینید، یا برای مثال روی سکوهای قدیمی با قدمتی به قدر چند قرن برای دقایقی هر چند کوتاه بنشینید و خستگی را از قدم‌های خود دور کنید می‌توانید در سفر خود به شهر یزد راهی محلۀ زرتشتیان شوید و روح زندگی و طراوت را با تمام وجود احساس کنید.

محلۀ قدیمی فهادان

در حوالی مسجد جامع یزد، محله‌ای قدیمی جای گرفته است. این محله بافت تاریخی و کهن خود را حفظ کرده است. قدم‌زدن در این محله به حقیقت به قدم‌زدن در دل تاریخ می‌ماند و بس. کوچه‌هایی قدکشیده از کاه‌گل، بناهایی به یادگار باقی مانده از دوره‌های مختلف تاریخی، و چقدر جذاب است حضور این محلۀ ناب با کوله‌باری سرشار از خاطرات گوناگون تاریخی در دل شهر اصیل و تماشایی یزد. در سفر به شهر یزد حتماً سعی کنید طوری روزهای سفر خود را طراحی کنید که دست کم یک روز کامل را به تماشای این محلۀ دل‌انگیز اختصاص دهید.

آتشکده‌هایی در شهر یزد یا در حوالی آن

اگر علاقه دارید و کنجکاو هستید که آتشکده‌ها را از نزدیک ببینید کافی است به شهر یزد سفر کنید. در داخل شهر اصیل و تماشایی یزد یکی از مهمترین آتشکده‌های زرتشتیان که حافظ آتش ۵۰۰۰ ساله است قرار دارد. این آتشکدۀ مهم با نام آتشکدۀ ورهرام یزد شناخته می‌شود. اما در حوالی شهر یزد نیز چندین و چند آتشکدۀ مهم قرار دارند که هر کدام از قدمتی دیرینه برخوردار هستند و از نظر برگزاری مراسم و آداب مخصوص پیروان آیین زرتشتی، اهمیت خاصی دارند.

یکی دیگر از آتشکده‌های معروف یزد که امروزه به مکانی گردشگری تبدیل شده است، آتشکده بهرام یزد است. قدمت این آتشکده و ساخت آن به ۸۰ سال قبل برمی‌گردد ولی آتش درون آن بیشتر از ۱۵۰۰ سال است که تا به امروز روشن مانده است. طبق اسناد تاریخی موجود این مکان با همت تعدادی از زرتشتیان ایرانی و سرمایه فردی زرتشتی به نام همابائی در زمینی موقوفی به نام اردشیر مهران رستم امانت ساخته شده است. برخی از زرتشتیان ساکن یزد در ابتدا با تبدیل شدن این مکان به مکانی گردشگری مخالف بودند، زیرا بر این عقیده بودند که ورود گردشگران می‌تواند آرامش نیایشگران را بر هم زده و پاکیزگی مکان را نیز از بین ببرد. ولی با درخواست مکرر گردشگران متعدد برای بازدید از این مکان، بخشی از آن به عنوان مکانی گردشگری در نظر گرفته شد. در سال‌های اخیر این مکان به یکی از بهترین مکان‌های گردشگری یزد تبدیل شده است.

دخمۀ زرتشتیان در حوالی شهر یزد

یکی دیگر از جاذبه‌های مجذوب‌کننده در شهر یزد که در شناخت آداب و رسوم ایران باستان نیز سهم به سزایی خواهد داشت دخمه‌های کهنسال در استان یزد هستند. دخمه‌ها تا همین ۴۰ سال پیش نیز فعال بوده‌اند؛ اما در حال حاضر بیش از ۴۰ سال است که دیگر این دخمه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. همچنین شاید جالب باشد اگر بدانید که در شاهنامه به دخمه‌ها اشاره شده است. دخمه‌ها در اصل قبرستان‌های باستانی پیروان آیین زرتشتی هستند. در گذشته‌های خیلی دور و قتی فردی از پیروان آیین زرتشتی جان به جان‌آفرین تسلیم می‌کرده است، جسم بی‌جان آن فرد را پس از برگزاری آیین و آدابی خاص در دخمه قرار می‌داده‌اند. سپس آن جسم بی‌جان خوراک کرکس‌های آسمان می‌شده است. در شاهنامۀ فردوسی حکیم بارها و بارها به دخمه و کرکس اشاره کرده است.

در قسمت ورودی شهر یزد کویری با نام کویر دروازه قرآن وجود دارد. از آنجایی که این کویر در قسمت ورودی شهر واقع شده است و تالاب پساب یزد مهمان آن شده است با این نام شناخته می‌شود. در حال حاضر این کویر پیوندخورده با تالاب به دلیل شگفتی این پیوند شگرف توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است. حضور کویر و تالاب در کنار هم تصویری ناب و منحصر به فرد از طبیعت را نقش زده است که دیدار از آن بسیار ارزشمند و باشکوه در نظر جلوه می‌کند.

دیدنی‌های جذاب در اطراف شهر یزد

 شاید بهتر باشد در مورد یزد مقیاس وسیع‌تری را در نظر بگیریم و برای مثال به جای صحبت از شهر اصیل و تماشایی یزد به عنوان مقصدی جذاب و منحصر به فرد برای سفر و گردش، از استان یزد یاد کنیم. چون این استان پهناور، سراسر سرشار است از شهرهای دیدنی و آتشکده‌های معروف و چندین و چند دخمه. همچنین روستاهای موجود در گوشه و کنار این استان پهناور و تماشایی نیز هر کدام جذابیت‌های منحصر به فردی دارند و مقصد جالب توجهی برای گردشگری به شمار می‌روند. در ادامه میزبون به برخی از جذاب‌ترین مناطق در استان یزد اشاره خواهد کرد.

روستای فهرج: این روستای در فاصلۀ ۲۶ کیلومتری از شهر یزد واقع شده است و بسیار دیدنی است.

بافت تاریخی میبد: این جاذبۀ جذاب گردشگری در فاصلۀ ۵۵ کیلومتری از شهر یزد قرار گرفته است و بسیار مورد توجه گردشگران عزیز قرار می‌گیرد.

زیارتگاه چک چک: این زیارتگاه در اصل با نام چک چکو یا همچنین با نام پیر سبز نیز شناخته می‌شود و در فاصلۀ ۹۹ کیلومتری از شهر یزد قرار گرفته است. این زیارتگاه یکی از آتشکده‌های مهم پیروان آیین زرتشتی است.

روستای خرانق: این روستا در فاصلۀ ۷۷ کیلومتری از شهر یزد واقع شده است و سرشار از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی است.

کوه ریگ مهریز: این شگفتی شگرف طبیعت در فاصلۀ ۴۵ کیلومتری از شهر یزد قرار دارد و به عبارتی دیگر همان تپه‌های شنی معروف در حوالی شهر یزد است.

کویر عقدا: این کویر جذاب و تماشایی در فاصلۀ ۱۰۲ کیلومتری از شهر یزد قرار گرفته است.

بدون شک دیدار از یک شهر باستانی که در طول تاریخ نیز شکوه و اهمیت خود را نه تنها حفظ کرده است بلکه به آن بیش از پیش افزوده است بسیار جالب، جذاب و شگرف خواهد بود. در این سفر منحصر به فرد و ویژه در کنار تفریحات مفرح و مهیج امکان سفر در زمان و بازگشت به دورانی بسیار دور از دوران حاضر فراهم خواهد شد. شاید بتوان گفت شهر و صد البته استان یزد تنها نقطه‌ای از ایران زمین است که همچنان یاد و خاطرۀ ایران باستان را با آثار به جا مانده از آن دوران زنده نگه داشته است. بیشترین تعداد دخمه‌ها، بیشترین تعداد آتشکده‌ها و همچنین بیشترین تعداد آثار شاهکارهای معماری، که از دوران صفوی به یادگار باقی مانده‌اند، در این شهر اصیل به چشم می‌خورند. یزد شهری است که سراسرش سرشار است از بناهایی که با خشت‌های گلی ساخته شده‌اند و بر رخسار خود انواع و اقسام نقش و نگارها و زینت‌ها و زیورها را ثبت کرده‌اند. یزد شهر اساتید هنر اصیل معماری و کاشی‌کاری و نگارگری است. یزد شهر سنت‌ و اصالت است. یزد مقصد ناب گردشگران پرشور، کنجکاو و مشتاق است. شاید اغراق نباشد اگر ادعا کنم که برای شناخت هنر اصیل معماری سفر به شهر یزد و دیدار از شاهکارهای ناب معماری آن لازم و بایسته است.